Ceza davası bir suçun cezalandırılmasını sağlarken hukuk davası borç, alacak, kira ve aile gibi özel hukuk uyuşmazlıklarını çözer. Peki bir dava nasıl açılır? Yazıda hem ceza davası nasıl açılır hem de hukuk davası nasıl açılır sorusunu ele alacağız.
Ceza Davası Nasıl Açılır?
Ceza davası açmak için nereye başvurulur?
Ceza davaları, suç işlendiği iddia edilen kişilerin yargılanması için açılır ve Cumhuriyet savcısı tarafından başlatılır. Suçtan zarar gören veya olaya tanık olan kişiler, savcılığın harekete geçmesi için suç duyurusunda bulunabilir. Suç duyurusu şu şekilde yapılır:
- Yetkili merciye başvuru: Suç duyurusu kolluk kuvvetlerine (polis veya jandarma) veya doğrudan suçun işlendiği yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığına yapılabilir. Kolluk birimlerine iletilen şikâyetler savcılığa aktarılır.
- Müracaat savcılığına dilekçe: Yazılı suç duyurusu dilekçesi, Cumhuriyet Başsavcılığının müracaat savcılığına teslim edilir.
- Sözlü başvuru: Büyükşehirlerdeki yoğunluktan dolayı bazı durumlarda vatandaşlar kolluk birimlerine yönlendirilerek suç duyuruları tutanağa geçirilir.
Bu süreç için herhangi bir harç veya ücret ödenmez; yalnızca avukat tutarsanız avukatlık ücreti söz konusu olabilir.
Suç duyurusu dilekçesi nasıl yazılır?
Suç duyurusu dilekçesi, savcılığın suçu soruşturabilmesi için olayın açık şekilde anlatıldığı başvurudur. Dilekçede şu hususlar yer almalıdır:
- Şikâyetçinin kimliği ve iletişim bilgileri
- Şüphelinin kimlik bilgileri (bilinmiyorsa “faili meçhul” olarak belirtilir)
- Suçun işlendiği tarih ve yer (şikâyete bağlı suçlarda 6 ay içinde başvuru yapılması gerekir)
- Olayın ayrıntılı anlatımı ve mevcut deliller
- Talep (şüpheli hakkında kamu davası açılması)
Dilekçe Cumhuriyet savcılığına hitaben yazılır ve müracaat savcılığına teslim edilir. Deliller dilekçeye eklenmeli, varsa tanıklar belirtilmelidir.
Ceza davasını kim açar, süreç nasıl ilerler?
- Soruşturma evresi: Savcı, ihbar veya şikâyet üzerine olayı araştırır, delilleri toplar, ifadeler alır. Takibi şikâyete bağlı suçlarda şikâyet olmadan savcı soruşturma yapamaz.
- İddianame: Savcı “yeterli şüphe” gördüğünde iddianame düzenler; şüphe yoksa “kovuşturmaya yer olmadığı” kararı verir. İddianame mahkemeye sunulduğunda kamu davası açılmış olur.
- Mahkemenin kabulü: Mahkeme iddianameyi 15 gün içinde inceleyip kabul eder veya eksiklik varsa iade eder.
- Yargılama: Kabul edilen iddianame üzerinden duruşmalar yapılır; müşteki (şikâyetçi) davaya katılabilir ve avukatıyla birlikte haklarını savunabilir.
- Karar: Yargılama sonucunda sanık hakkında beraat veya mahkûmiyet kararı verilir. Takibi şikâyete bağlı suçlarda, şikâyetin geri alınması davayı düşürür; resen kovuşturulan suçlarda şikâyet geri alınsa bile davaya devam edilir.
Ceza davası açmak ne kadar sürer?
Soruşturmanın ve dava açılmasının belli bir süresi yoktur; olayın karmaşıklığı, tanık sayısı ve deliller süreyi etkiler. Araştırma kaynaklarında ortalama bir ceza soruşturmasının 6 ay civarında iddianameye dönüşebildiği belirtilmektedir. Ancak bazı dosyalar daha uzun sürebilir; soruşturmaya yer olmadığı kararı verilmesi de mümkündür.
Ceza davası açmanın maliyeti var mı?
Suç duyurusu yapmak ücretsizdir; savcılık veya kolluk başvurularından ücret alınmaz. Avukat tutmanız zorunlu değildir fakat profesyonel destek sürecin sağlıklı yürütülmesini sağlar.
Hukuk Davası Nasıl Açılır?
Hukuk davası açmak için nereye başvurulur?
Hukuk davaları, haksız fiil, borç, kira, iş ilişkisi veya aile konularında taraflar arasındaki uyuşmazlıkları çözen mahkemelerdir. Bir hukuk davası şu adımlarla açılır:
- Görevli ve yetkili mahkemeyi belirleme: Davanın niteliğine göre hangi mahkemenin (asliye hukuk, sulh hukuk, aile, iş, ticaret vb.) görevli olduğunu saptayın. Yanlış mahkemede dava açmak hak kaybına neden olur.
- Dava dilekçesi hazırlama: Dilekçede mahkemenin adı, davacı ve davalının kimlik bilgileri, TC kimlik numarası, adresler, davanın konusu ve değeri, olayın özeti, deliller, yasal dayanaklar ve talep sonucu yer almalıdır. Dilekçe usulüne uygun hazırlanmazsa dava reddedilebilir.
- Eklerin hazırlanması: Delil ve belgelerin asılları ve davalı sayısından bir fazla örneği dilekçeye eklenerek mahkemeye sunulmalıdır.
- Harç ve masraflar: Dava harç ve gider avansı mahkeme veznesine peşin yatırılır; ücret ödenmeden dava açılması mümkün değildir. Harç tutarı davanın türü ve değerine göre değişir; davayı kazanan taraf yargılama masraflarını karşı taraftan talep edebilir.
- Dilekçenin mahkemeye verilmesi: Dava dilekçesi ve ekleri, görevli mahkemenin bulunduğu adliyedeki tevzi bürosuna verilir. Tevzi bürosu harç ödeme işlemini yaptıktan sonra dilekçeyi kaydeder ve davanın açıldığını gösteren belgeyi verir. Elektronik imza sahibi olanlar için UYAP sistemi üzerinden internetten de dava açılabilir.
Dava dilekçesi nasıl yazılır?
Dilekçenin açık ve düzenli olması mahkemede güçlü bir izlenim bırakır. Dilekçe hazırlanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
- Konuyu gereksiz ayrıntıya boğmadan öz ve açık şekilde anlatın, önemli hukuki noktaları atlamayın.
- Mahkemenin adı, davacı ve davalının adı soyadı, TC kimlik numarası ve adresleri net olarak yazılmalı.
- Davanın konusu, dava değerini (parasal karşılığı), olayın gerçekleştiği tarih ve hukuki dayanakları belirtin.
- Delilleri maddeler halinde sıralayın; her delilin hangi iddiayı ispatladığını açıklayın.
- Talebiniz ve sonucunu açıkça yazın; dilekçenin altına imzanızı atmayı unutmayın.
Hukuk davası açmak ne kadar sürer?
Davaların süresi davanın türüne, mahkeme yoğunluğuna ve delillerin toplanmasına göre değişir. Adalet Bakanlığı istatistiklerine göre bazı mahkemelerde ortalama karar süreleri şu şekildedir:
- Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi 497 gün
- Asliye Ticaret Mahkemesi 547 gün
- İş Mahkemesi 555 gün
- Aile Mahkemesi 187 gün
- Sulh Hukuk Mahkemesi 112 gün
Bu süreler ortalama olup, dosyanın karmaşıklığına, taraf sayısına ve bilirkişi raporlarına göre uzayıp kısalabilir. Dava öncesinde alternatif çözüm yolları (arabuluculuk, uzlaşma) değerlendirildiğinde süreç kısalabilir.
Dava açarken hangi masraflar ödenir?
Dava açma masrafları; başvuru harcı, karar ve ilam harcı, gider avansı ve tanık ve bilirkişi ücretlerinden oluşur. Gider avansı belirlenmiş masrafların karşılanması için yatırılır ve dava sonunda haklı çıkan taraf bu masrafı geri alabilir. Harç ve masraf ödenmediğinde mahkeme dilekçeyi işleme almaz. Avukat tutmak zorunlu değildir; ancak hukuki bilgi eksikliği hak kaybına yol açabileceğinden barodan adli yardım talep edilebilir.
Hukuk davası açarken sık sorulan sorular
- Davamı hangi mahkemede açmalıyım? Davanın türüne göre yetkili ve görevli mahkeme belirlenmeli; yanlış mahkemede açılan dava reddedilebilir.
- Arabuluculuk şart mı? İş, ticaret ve tüketici davalarında dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk aranan uyuşmazlıklar bulunmaktadır; uzlaşı sağlanamazsa mahkemeye gidilebilir. Arabuluculuk başvurusunun zorunlu olduğu durumlarda arabuluculuğa başvuru olmaksızın açılan davalar usulden reddedilecektir. Bu durumda yargılama masrafları üzerinize kalır.
- Davanın maliyeti yüksek mi? Harç ve giderler davanın değerine göre değişir. Davayı kazanırsanız yargılama masraflarını karşı taraftan talep edebilirsiniz.
- Avukat zorunlu mu? Hayır; ancak usul kuralları karmaşık olduğu için bir avukatla çalışmak hak kaybını engelleyebilir.
Sonuç
Dava açma süreci, ister ceza ister hukuk davası olsun, belirli usul kurallarına tabidir. Ceza davası için suç duyurusu savcılığa veya kolluk kuvvetlerine yapılır, savcı yeterli şüphe bulursa iddianame düzenler ve dava açılır. Hukuk davaları ise dilekçenin doğru hazırlanması ve yetkili mahkemeye sunulmasıyla başlar; gerekli harç ve giderlerin ödenmesi zorunludur.
Bir davayı başarıyla sonuçlandırmak, hukuka ve usule hakim olmayı gerektirir. Bu nedenle hak kaybı yaşamamak için bir avukat ile çalışmak veya adli yardım almak çoğu zaman avantaj sağlar. Tüm süreç boyunca belgelerinizi düzenli tutmayı, delillerinizi güçlü şekilde sunmayı ve yasal süreleri kaçırmamayı unutmayın.