5651 Sayılı Kanun Rehberi (2025): İnternet Yayınları, Erişim Engeli ve Sosyal Medya Yükümlülükleri
Özet : 5651, internette hukuka aykırı içeriklerle mücadelede “kim, ne yapacak ve hangi sürede yapacak?” sorusunu yanıtlar. Katalog suçlarda ve acil durumlarda içerik çıkarma/erişim engeli, özel hayatın gizliliğinde URL bazlı engelleme, sosyal ağlarda ise temsilci, 48 saat yanıt, raporlama, veri yerelleştirme gibi yükümlülükler öne çıkar. Kişilik hakları (hakaret/iftira vb.) için 5651 m.9 yolu AYM kararıyla artık yok; genel hukuk yolları (TMK 24-25, TBK 58, ihtiyati tedbir) izlenir.
5651 sizi neden ilgilendiriyor?
Bir web sitesi, e-ticaret sayfası, mobil uygulama ya da kafe/otel/ofis Wi-Fi ağı işletiyor veya sosyal medyada içerik üretiyorsanız, 5651 doğrudan sizi etkiler. Kanun; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı (hosting), erişim sağlayıcı (ISS), sosyal ağ sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcı rollerine göre yükümlülükler öngörür.
Temel roller ve kısa tanımlar
- İçerik sağlayıcı: Sunulan metin/görsel/video gibi içerikleri üreten veya değiştiren kişi/şirket.
- Yer sağlayıcı (hosting): İçeriği barındıran sistemleri sağlayan/işleten taraf.
- Erişim sağlayıcı (ISS): İnternete erişimi sağlar.
- Sosyal ağ sağlayıcı: Kullanıcıların içerik oluşturup paylaştığı platform.
- Toplu kullanım sağlayıcı: Aynı mekânda birden çok kişiye internet kullandıran işletmeler (kafe, kütüphane, otel, ofis vb.).
Uymanız gereken başlıca yükümlülükler
Tanıtıcı bilgi: İçerik/yer/erişim sağlayıcılar, iletişim ve tanıtıcı bilgilerini sitelerinde görünür ve güncel tutar.
Kayıt saklama:
- Yer sağlayıcılar (hosting): Trafik bilgilerini en az 1, en çok 2 yıl saklar; doğruluk–bütünlük–gizlilikten sorumludur.
- Erişim sağlayıcılar: Trafik bilgilerini en az 6 ay, en çok 2 yıl saklar.
Toplu kullanım sağlayıcılar: Ticari olanlar izin belgesi alır; tümü suç içeriklerine erişimi önleyici ve kayıt tutma tedbirleri uygular.
ESB (Erişim Sağlayıcıları Birliği): 8 ve 8/A kapsamı dışındaki içerik kaldırma/erişim engeli kararlarının uygulanmasında koordinasyon sağlar; ESB’ye tebligat ISS’lere yapılmış sayılır.
İçerik çıkarma ve erişim engeli nasıl işliyor?
Katalog suçlar (m.8)
Çocuk istismarı, müstehcenlik, fuhuş, uyuşturucuya özendirme, kumar, Atatürk aleyhine suçlar, yasadışı bahis gibi içeriklerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir.
- Karar mercii: Soruşturmada hâkim (acilde savcı tedbir koyabilir), kovuşturmada mahkeme.
- BTK Başkanı re’sen erişimin engellenmesi kararı verebilir (AYM kararları sonrası içerik çıkarma yetkisinde yargı vurgusu güçlenmiştir).
- Uygulama süresi: Bildirimden itibaren azami 4 saat.
- Esas yöntem: URL bazlı engelleme; teknik olarak mümkün değilse site geneli.
Gecikmesinde sakınca bulunan hâller (m.8/A)
Yaşam hakkı, millî güvenlik, kamu düzeni, suçun önlenmesi, genel sağlık gerekçeleriyle Cumhurbaşkanlığı/ilgili bakanlık talebi üzerine BTK Başkanı içerik çıkarma/erişim engeli verebilir. Karar 24 saat içinde hâkim onayına sunulur; hâkim 48 saat içinde karar verir. Uygulama 4 saat içinde yapılır.
Özel hayatın gizliliği (m.9/A)
Kişi, özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini düşünüyorsa BTK’ya doğrudan başvurup URL bazlı erişim engeli isteyebilir. ESB/ISS’ler 4 saat içinde uygular. Başvuran kişi 24 saat içinde sulh ceza hâkimliğine gider; hâkim 48 saat içinde karar verir.
Kişilik hakları (hakaret/iftira vb.) – Önemli güncelleme
5651 m.9, AYM’nin 11.10.2023 tarihli kararıyla iptal edildi ve 10.10.2024’ten beri yürürlükte değil. Bu nedenle kişilik hakkı ihlallerinde (ör. itibar zedeleyici paylaşımlar) artık genel hukuk yolları (TMK 24-25, TBK 58) ve ihtiyati tedbir tercih edilmelidir. Sosyal ağ sağlayıcı, hâkim/mahkeme kararı bildirildiği hâlde 24 saat içinde içeriği kaldırmazsa doğacak zarardan sorumlu olabilir.
Sosyal ağ sağlayıcılar: 2022 sonrası ağır yükümlülükler
- Temsilci: Türkiye’de yetkili temsilci; 10M+ günlük erişimde tüzel kişi şube zorunluluğu.
- 48 saat kuralı: 9 ve 9/A kapsamındaki başvurulara 48 saat içinde gerekçeli yanıt.
- Şeffaflık/raporlama: 6 ayda bir Türkçe rapor (moderasyon, algoritma, reklam ve şeffaflık politikaları vb.).
- Veri yerelleştirme: Türkiye’deki kullanıcı verileri için Türkiye’de barındırma tedbirleri.
- Çocuklara özgü tedbirler, kriz planı, kullanıcı hakları düzenlemelerine uyum.
- Yaptırımlar: Para cezaları (bazı ihlallerde küresel cironun %3’üne kadar), reklam yasağı, %50 → %90 bant daraltma ve tebliğden itibaren 4 saat uygulama.
İşletmeler için pratik uyum önerileri
- Web/app yöneten markalar:
Tanıtıcı bilgileri görünür tutun; şikâyet–müdahale sürecinizi yazılılaştırın; “katalog suç” şüphesi doğuran kullanıcı içeriklerinde derhal aksiyon alın. Hosting sözleşmelerinde log saklama ve hızlı müdahale yükümlülüklerini netleştirin. KVKK ile 5651’i birlikte yönetin (minimum veri, erişim kontrolü, güvenli saklama). - Kafe/otel/ofis Wi-Fi:
Ticari iseniz izin belgesi; herkes için filtreleme ve kayıt yükümlülükleri. - Sosyal medya yöneten markalar:
Uyarı yöntemi (önce içerik sağlayıcı; sonuç yoksa hosting) + yargısal başvuru akışını hazır tutun. İtibar krizinde 9/A mı, ihtiyati tedbir mi? ayrımını hızla yapın; URL-tarih-platform delilleri toplayın.
SSS
Erişim engeli mi, içerik kaldırma mı?
Erişim engeli Türkiye’den görünürlüğü keser; içerik kaldırma sunucudan siler. Kural olarak URL bazlı çözüm esastır.
BTK Başkanı re’sen ne yapabilir?
Katalog suçlarda erişimin engellenmesini emredebilir. İçerik kaldırma konusunda yargı kararları belirleyicidir.
Kişilik hakkım ihlal edildi—ne yapayım?
5651 m.9 yok. TMK 24-25, TBK 58 ve ihtiyati tedbir yoluna başvurun. Hâkim/mahkeme kararına rağmen 24 saat içinde kaldırılmayan içerikte platformun tazmin sorumluluğu gündeme gelebilir.
Sonuç
5651; internet ekosisteminin tüm aktörlerine zamanlı ve ölçülü müdahale sorumlulukları yüklüyor. Markalar ve işletmeler için anahtar; doğru sözleşmeler, kayıt/lojistik uyum, hızlı moderasyon ve doğru başvuru yolu tercihidir. Somut bir paylaşım veya krizle karşılaştıysanız, URL, tarih, platform ve ekran görüntüsü ile birlikte bize ulaşın; uygun stratejiyi hızlıca kurgulayalım.